Milyonlar makinist ve vatmanların elleriyle raylar üzerinde ya eve ya işe taşınıyor. Yaşadıkları ise Cem Yılmaz esprilerini aratmıyor 🙂 Anonslarda sesini duydukları kadını kompartımanlarda arayanı mı dersiniz, tramvaya kurbanlık sokmaya çalışanı mı yoksa makinist seçen yolcuyu mu?

NASIL MAKİNİST OLUNUR?
Sınava girilir. Başarılı olanlar eğitime alınır. Aranan şartlar ise mesleki anlamda (İstanbul) elektrik ve elektronik bölümü mezunu olmak. Askerliği yapmak. İstanbul trafiğinde araç kullanmış olmak. Ruhen ve bedenen sağlıklı olduğuna dair sağlık raporu getirmek. Makinistlerde fazla personel sirkülasyonu yok. Senede 1 kişi ya işten ayrılır ya ayrılmaz. Maaş+fazla mesai ve 3 ayda bir prim var.

DİNLENME TESİSİ
Makinistlerin dinlenme tesisinde güzel bir ortam var. İnternet de mevcut. Masaj koltukları da. İsteyen masa tenisi de oynayabilir, satranç da. Hatta zaman zaman şirket içi masa tenisi turnuvaları da düzenleniyor.

ÇOCUKLARIN GURURLARI
Onlar bir baba. Onlar aile reisi. Peki çocukları babalarının meslekleriyle ilgili ne düşünüyor? Şerif Şen bu konuda “Benim çocuklar araç kullanırken görseler bile arkadaşlarına babam kullanıyor demezler, utangaçtırlar” diyor. Birçok çocuğun makinist babalarıyla gurur duydukları ve onun gibi (erkekler) olmak istedikleri söyleniyor.

Onlar her gün milyonları taşıyor. Göz önünde pek değiller. Onlar genelde siyah camların arkasında kalan kimisi vatman, kimisi makinist. Biz hep arkada kompartımanlarda oturduk. Hiç en önde olmadık ancak onların dünyasına, bakış açılarına ve gün yüzüne pek çıkmayan hikayelerine ışık tutalım istedik. İstanbul Ulaşım’dan gerekli izinleri aldık ve Zeytinburnu durağının hemen yanında bulunan makinistlerin hem dinlendiği hem de görev değişimi yaptığı tesiste soluğu aldık. Karşımızda 23 yılını bu işe vermiş Şerif Şen ve 16 yıldır vatmanlık yapan Tekin Çelik var. Tabii bize yardımcı olan ve önemli bilgiler veren işletme şefi Adem Tekin de orada.

Şerif Şen. Hani çocukken ‘Ne olacaksınız?’ diye sorulur ya. İşte o 4 yaşında kurduğu hayali gerçekleştirmiş. Çocukluğunda trenin yanında gördüğü makinistin kıyafetinden etkilenmiş ve “Ben makinist olacağım” demiş, olmuş. Bulgaristan göçmeni… Devlet Demiryolları’nda çalışırken İstanbul’a metronun gelmesinden kısa bir süre sonra o da gelmiş.

İşini severek yaptığını söylüyor ve bu konuda da “Bizim iş gerçekten zor iş ama severseniz daha az yorulursunuz. Kendinizi faydalı hissederseniz insanlara da faydalı olursunuz. Sadece iş olarak yaparsanız daha fazla yorulursunuz” diyor. İki çocuğu var. Özel aracı da bulunuyor ancak gideceği yere göre tercihini genelde metro veya tramvaydan yana kullanıyor.

Özellikle tramvay ve metroda yaşanan iniş-biniş kargaşasını sorduğumuzda bunun toplumsal bir kültür olayı olduğuna parmak basarak “Avrupa’da böyle bir durum asla göremezsiniz. Çünkü orada en son kişi inene kadar kimse kapıya hücum etmez, inenlere saygı gösterilir” diyor.

Tekin Çelik’in hikayesi ise biraz tesadüfi. “Şans eseri” diyerek başladığı sözlerine “Sınava girdik kazandık ve 1 yıla yakın eğitim aldıktan sonra makinist olduk” ifadesini kullanıyor. Tekin Bey, mesleğiyle ilgili de “Biz bir aileyiz. Önde tek başımıza görünüyoruz ama aslında biz arka kompartımanlardaki insanlarla iç içeyiz. Kopuk gibi görünen ama günlük ve sürekli bir bağımız var” şeklinde konuşuyor.

ACİL DURUM EYLEM PLANI
Meraklarımızdan birisi de acil durum butonlarına basmalar. Aslında bir çoğu meraktan yapılıyor ama bu konuda makinistler ve vatmanlar eğitimli. Acil durumda makinist aracı durdurur. Önce kompartımanla diyaloğa geçer. Olayın ciddiyetine göre hareket eder. Kumanda merkezine bilgi verilir. Çünkü kumanda merkezi de arkadaki aracı bilgilendirir. Hasta varsa ambulans çağrılır. Ortalama süre olarak bir ambulans 8 dakikada, polis ise 10 dakikada istenilen bölgeye gelir. Makinistlerin hepsi ilk yardım bilgisine sahiptir.

SİSTEM NASIL İŞLİYOR?
İnsan sağlığı ve güvenliği İstanbul Ulaşım’ın olmazsa olmaz ana maddelerinden. Makinistler ve vatmanlar vardiyalar halinde çalışıyor. Ve istisnai durumlar için de kendi içerisinde rotasyon yapılıyor. Diyelim ki makinistlerden birisi uyukluyor veya morali bozuk. Uyukluyorsa iş verilmiyor ve gidip dinlenmesi isteniyor. Bunun için de mazeret izni formu dolduruluyor. 634 makinist var. 600 civarında da araç.

Çalışan personel sayısı yolcu sayısına göre değişim gösteriyor. Yolcu sayısı artarsa personel ve tren sayısı da artıyor. Dini bayramlarda pazar günü tarifesi uygulanıyor.

Ve metro, tramvay, finüküler gibi raylara sahip İstanbul Ulaşım, İstanbul’da günde 1.5 milyon insan taşıyor. Metro ve tramvaylarda iki farklı versiyon mevcut. Yarı otomatik ve tam otomatik. Yarı otomatikte belli bir hız limiti var ve araç otomatik olarak devreye girer. Tam otomatik araçlarda ise araç ve sürücü tanıtımları yapıldıktan sonra bir şey yapmanıza gerek kalmaz. Sensörlüdür. Her şeyi görür.

YOLCU PROFİLİ HER YERDE DEĞİŞİYOR
Ve işletme şefi Adem Tekin çok çok önemli bilgiler veriyor; hem esprili hem de bilgi yüklü. Bazı yolcuları kuralları bilen en bilinçli kesim olarak nitelendiren Tekin, bazı hatlarda ise yolcuların trene kurbanlık hayvan bindirmeye çalıştığını söylüyor. Adam hayatında görmemiş. Trafik ışıkları nedir bilmiyor. İlk defa bu hizmetle birlikte görüyor. Bir yere tramvay veya metronun gitmesi aynı zamanda medeniyetin de gitmesi anlamına geliyor. Adam arka kompartımanda oturmuş ayak ayak üstüne atmış sigara yakıyor. ‘Niye yakıyorsun?’ dediğinizde ‘ben her yerde içerim’ diyor. Çünkü kuraldan haberi yok, bilmiyor” diyor.

İSTANBUL’A METRO UYGUN
Şef Adem Tekin ayrıca ekonomik bir bakış da gösterip “Bir vagon 1.5 metrobüs demek. Aksaray hattını düşünün 4 vagon. 6 metrobüs aracının taşıdığı yolcuyu taşıyor.. Bizim aracı bir kişi metrobüsü 6 kişi kullanıyor. Yani 1’e 6. Yakıt da ekonomik.” yorumunda bulunuyor.