Belki de futbolun bir şehre kattığı ünün en güzel örneklerinden bir tanesidir Buenos Aires… Orayı Maradona’dan, Messi’den, Boca Juniors ve River Plate rekabetinden de tanırsınız. (Rosorio doğumlu olmasına rağmen, belki de Arjantin milli kimliğine yaptığı katkılar nedeniyle, başkent Buenos Aires’in sokakları Messi’nin heykelleri ile dolu.)

Ama Buenos Aires’i heyecanlı kılan tek olgu futbol değildir. Eva Peron, Tango ve tehlikeli sokakları… Henüz Arjantin’in başkentine yolunuz düşmedi ise orayı işte bu popüler kültür ikonlarından tanırsınız. Kafanızda, sokaklarında hırsızların kol gezdiği, bir tarafta tangonun yapıldığı, diğer tarafta deli gibi futbol maçlarının oynandığı, cümbüş dolu ama karmaşık bir şehir hayali canlanır. Ayrıca “gelişmekte olan ülke” damgası ve Güney Amerika şehirlerinin çarpık yapılaştığı öyküleri nedeniyle kaos bir şehir beklersiniz. Yollarda araçların korna çaldığı, sıkış tepiş kaldırımlarında insanların yürümeye çalıştığı ve daha birçok gelişmekte olan şehir imgesi…

GÜNEYDEKI AVRUPALI…
Ama adımınızı attıktan sonra şaşırmaya başlarsınız. Çünkü burası ne Brezilya, ne Şili, ne de diğer Latin şehirleri gibi güneyli değil daha çok Avrupalıdır. Geniş Caddeler, bisiklet yolları, rahat kaldırımlar, geniş parklar ve Avrupa tarzını anımsatan devlet binaları ile Latin Amerika’da dolaştığınızı anlamazsınız. Buenos Aieres’in en çok şaşırtan yönlerinden bir tanesi yaya kaldırımlarıdır. Örneğin şehri boydan boya, dümdüz kesen iki önemli cadde Av Santa Fe ve Av Cordoba’nın yaya kaldırımları gösteri yapan bir grubun yola taşmadan yürüyebileceği kadar geniş. Hakeza sahil bandı Av. Del Libertaodor ve Av. Cabildo’nun yaya kaldırımları İstiklal Caddesi genişliğinde. Binalar yaya kaldımlarının üzerine doğru gelmiyor ve yürürken ferahlıyorsunuz çünkü insan kalabalığı üstünüze üstünüze gelmiyor. Parlamento Binası, iş binalarının olduğu yeni merkez ve eski şehir merkezleri dümdüz caddelerle bölünmüş, yollar kıvrıla kıvrıla ilerlemiyor. Tamamen birbirine paralel çizgiler halinde ilerleyen Av Cordoba, Santa Fe, Av Corrientes, Av Vanner, Av De Mayo şehrin en geniş caddesi Av 9 De Julio bulvarını dikey keserek, şehrin güney yakasına uzanarak devam ediyorlar. Ara sokaklar ise bir pasta dilimi gibi bu ana caddelere bölünmüş ve aralara parklar, yerleşim alanları konulmuş.

DÜNYANIN EN GENIŞ ŞEHIR IÇI BULVARI
Bu ana caddelerin birleştiği Av 9 de Julio ise dünyanın en geniş şehiriçi caddesidir. Ortasında bir Obelisk’in (Dikilitaş) de olduğu Av 9, transit 7 gidiş, 7 geliş ve 6 yan yolla birlikte 20 şeritten oluşur ve ortasındaki dört şerit sadece belediye otobüslerine ayrılmıştır. Farz edin ki, şehrin en kuzey ucundan iki saat yürüdünüz ve Av 9’da yolunuz bitti, yeşil yandı ve geçmeye başladınız, siz daha yarıya gelmemişken kırmızı yanıyor. Bu geniş caddeyi ancak iki ışıkta geçebiliyorsunuz. (Ben defalarca denedim, sadece bir defa depar atarak geçmeyi başarabildim.)

Adını Arjantin’in bağımsızlık günü olan 9 Temmuz 1816’dan alan Av 9 de Julio Bulvarı, 110 metre genişliğinde ve 1 km. uzunluğunda. Şehri orta yerinden ikiye bölen bulvarın yan yolları şehrin iki yakasına açılırken, merkez arterler havalimanına kadar ışığa takılmadan gitmenizi sağlıyor. Yolun göbeğindeki Obelisk ve Plaza de la Republica (Cumhuriyet Meydanı) Alberto Presbisch tarafından tasarlanmış ve açılışı 1937 yılında yapılmış. Obelisk ise antik Mısır obelisklerinden değil, o da Presbisch tarafından tasarlanarak yerleştirilmiş.

Ayrıca yolun neredeyse tamamında bir bölüm bisikletlilere ayrılmış. Bisikletli ulaşım için kaldırımlar, yollarda ve trafik ışıklarında düzenlemeler yapılmış.

SANKI BIR AÇIK HAVA SERGISI
Elbette şehrin etkileyici yanı bu cadde ve sokaklar değil. Buenos Aires’i güzelleştiren, sizi en çok şaşırtan unsurlardan bir tanesi ise parklar ve meydanlar. Bu baklava dilimi gibi kesilmiş cadde ve sokaklar bina adacıklarının yanı sıra yeşil alanlarla da yaşanabilir, hava alabilir bir hale gelmiş. Neredeyse her 1 km. de bir yeşil bir alana çıkıyorsunuz. Şehrin daha modern yüzü sayılan kuzey yakasının okyanusa yakın bölümünde Parque de Los Ninos’dan başlamak üzere, 2 km. ötede Parque Paseo de Las Americas, hemen bitişiğinde sırasıyla, Parque San Benito, Plaza Parques Nacionales Argentinos, Plaza Holland, Plaza Doctora Benjamina Gould ve Jardin Japones… Bu geniş yeşillik alanlar ve meydanlar böyle sürüp gidiyor. Bunlardan bir kısmı meydan, bir kısmı botanik park, bir kısmı ise insanların çimlerinde uzandıkları, koştukları, bisiklete bindikleri ve göletlerinde ördeklerin yüzdüğü yeşil alanlar. Ayrıca bu parklar arasında yürüyüş boyunca atıklardan, metallerden yapılmış heykellere, canlı performanslara ve grafitilere rastlıyorsunuz. Bu bölüm, yeşilin arasına serpiştirilmiş bir açık hava sergisi gibi.Bu sanata olan sevgi mezarlıklarda bile kendini bırakmamış. 1886 yılında sarı humma salgınından sonra yapılan mezarlık Cementerio de la Chacarita bugün bir açık hava müzesi olarak geziliyor. Her biri bir ev kadar geniş ve gösterişli olan mezarlıklar bir birine benzemeyen sanat eserleri gibi…

MAYIS VE PEMBE…
Yukarıda anlattıklarımızın büyük bir çoğunluğu yeni yapılan alanlardan, modern ve ferah, Avrupalı ama Latin Amerikalı değil… Buenos Aires’in güneyli izlerini ve ona kimlik kazandıran yüzünü görmek isterseniz Av 9’u geçip, şehrin Güney yakasında yol alın.

Plaza de Mayo ve Boca bu tarafta. Peki ne önemi var? Arjantin’in en ünlü meydanı ve belki de şehrin kalbi Plaza de Mayo, yani Mayıs Meydanı… Adını 1810’un Mayıs ayında İspanyollara karşı başlatılan isyandan alan meydanın en ünlü binası Casa Rosada, devlet başkanlığı binası… Rosa, İspanyolca hem gül, hem pembe anlamına geliyor… Bu aynı zamanda Casa Rosada’nın rengi, yani orası Pembe Ev. En ünlü sahibi ise Arjantin’in unutulmaz firs laydi’si Eva Peron. Arjantin’de fakir halk için çalışan, işçi hakları için mücadele eden Peron, Evita müzikali ile dünya literatürüne geçti. Ve bu pembe Mayıs meydanı Evita’nın ateşli konuşmalarıyla dolup taştı. Ama Arjantin’in köklerinin başlangıcı ne bu meydan, ne de parklarıdır… Onun asıl ruhu Boca’da yaşamaktadır. Renkli evleri, Che’nin, Maradona’nın, Evita’nın heykelleri ve sokaklarında hiç durmayan Tango danslarıyla Latin Ateşi’nin magması Boca’dır. Metre kareye düşen suçun tarih kadar yoğun olduğu Boca, Buenos Aires’in en eski yerleşim yeri ve en fakir bölgesidir. Buraya liman vasıtasıyla gelen İtalyanların halen o eski evleri duruyor. Maradona halen burada bir efsane ve her yerde onun heykeli var. Belki de Arjantin’de, Papa’dan bile daha çok saygı duyulan tek insan O… Zaten etkisi halen sokaklarda devam ediyor, neredeyse her sokak ortasında futbol oynayan birileri var.

ŞEHİR PLANLAMACISI İSTİFA ETSİN!
Buenos Aires bir pastayı dilimler gibi planlanmış. Şehrin sakinlerini bünyesinde düzenli mimarisi ile barındırırken her köşe başında bulunan yeşil alanları ile de nefes alınacak alanlar yaratmayı ihmal etmemiş. La Plata bölgesinin planını görünce “Şehir Planlamacısı İstifa Etsin!” demekten kendimizi alamadık.

BENİM İÇİN AĞLAMA ARJANTİN
Don’t Cry For Me Argentina… Madonna’nın başrolünü oynadığı, Evita müzikalinin film uyarlamasının hüzünlü şarkısı. Peki üzerine şarkılar yazılan Eva Peron kimdir? 7 Mayıs 1919’da Arjantin’in Los Toldos kentinde beş çocuklu fakir bir ailenin son çocuğu olarak doğan Eva Peron, 7 yaşında babasını kaybetti. 14 yaşında Buenos Aires’e yerleşen Peron, hayatını düşük gelirli insanların ve işçilerin mücadelesine adadı. Sevgilisi ve daha sonra kocası olacak olan Arjantin Devlet Başkanı Juan Domingo Peron’un başkan olmasında etkili oldu. Juan başbakan olunca Eva kadınlara oy hakkı, işçilere sendika hakkı verilmesi konularında çalıştı, işçilere ücret artışı sağladı ve fakir halka yiyecek, ilaç ve para dağıtılmasına vesile oldu. 1952 yılında henüz 33 yaşında iken kanserden hayatını kaybetti.

HOLA VE BUENO…
Buenos Aires’te konuşulan dil İspanyolca… İngilizce dil bilginiz ile yol almaya çalışırsanız yandınız çünkü sokakta sizi anlayan insan bulmakta çok zorlanacaksınız. Günü kurtarmak için “hola” ve “bueno”yu öğrenebilirsiniz. Hola, “Ola” diye okunuyor ve merhaba, tamam gibi birçok selamlama ve memnuniyet belirten durum için kullanılıyor. Bueno da bir hayli yaygın.. Asıl karşılığı iyi… Ama birçok kelimeye ek oluyor. Örneğin Buenos Aires, güzel havalar demek. Buenos dias ise iyi günler, günaydın anlamlarına geliyor.

MATE NEDIR?
Bir Arjantin çayı… Che Guevera’nın hayatının anlatıldığı filmde de bol bol geçen bu çay, tamamen bitkisel. Bizdeki cezveye benzeyen bir metal bardağın içine otlar doldurulup üzerine sıcak su dökülüyor ve demir bir pipet vasıtasıyla paylaşılarak içiliyor. Evet yanlış duymadınız, paylaşılarak… İçindeki su bitince yeniden sıcak su koyuluyor ve partneriniz de aynı otu aynı bardaktan içmeye başlıyor.

NOTLAR

• Plaza İspanyolca meydan demek. Bu nedenle her açık alanın adı “Plaza de” diye başlar.
• Arjantin 9 Temmuz 1986’da bağımsızlığını İspanyollardan kazandı.
• Buenos Aires’in nüfusunu sorduğunuzda size ortalama 3 milyon diyeceklerdir. Oysa bu rakam şehir merkezi nüfusudur. Şehre eklenmiş kenar mahallelerle birlikte nüfusun 12,5 milyon olduğu tahmin ediliyor.
• Arjantin’in para birimi Peso’dur.

TUTKU VE TANGO…
Arjantin’e ilk göç eden İtalyanlar genelde buraya para kazanmak için gelen erkeklerden oluşuyormuş. Az sayıda kadın ve çok sayıda erkek, bir müddet sonra ciddi bir rekabete sebep olmuş. Kadınları etkilemek isteyen erkekler güzel giyinme ve iyi dans etme hususunda yarışmaya başlamışlar. Kendi geniş ailelerinden okyanus mesafesinde uzak ve özlem içindeki erkeklerin hüzünlü ve tutkulu dansları Tango koreografisini doğurmuş. Zamanla Boca’da meşhur olan Tango, Paris’teki bir gösteride çok abartılı bulunmuş ve biraz törpülenerek günümüzdeki formunu almış. Tutkunun ve hüznün müziği ve dansı olan Tango, halen göç, savaş ve kıtlıkla geçmiş Latinlerin hikayesi gibi… Ama sizin bir gün yolunuz Arjantin’e düşerse unutmamanız gereken en önemli şey üç beş parça İspanyolca bilmeniz. Çünkü bu şehirde farklı dillerle aç kalırsınız.