SANAYİ DEVRİMİ VE BİLGİ ÇAĞINI KONUŞURKEN ASLINDA FARKLI BİR EVREYE Mİ GİRİYORUZ?                                                                                                                               Sanayi Devrimi, 18. yüzyılın sonunda İngiltere’de başladı ve 19. yüzyıl süresince Avrupa’ya, Kuzey Amerika’ya ve dünyanın diğer bölgelerine hızla yayıldı. Sanayi devrimi, toplumun katmanlarına farklı boyutlarda nüfuz etti. Toplumun bazı kesimleri için sanayi devriminin anlamı zenginlik ve refah iken, geri kalanlar için daha fazla sefalet ve yoksulluk olmuştur. Bu sebeple, gelir dağılımında yaşanan eşitsizliklerin o dönem için ana sebeplerinden birisini sanayi devrimi olarak ifade edebiliriz. Bilişim çağı (veya bilgi çağı), 1980 sonrasında internetin kullanılmaya başlanması ve 1995’te serbest bırakılarak tüm dünyaya yayılmasıyla başlamıştır. Bilgi ve iletişim teknolojileri alanında yaşanan hızlı gelişim sürecini kapsamaktadır. Bilgi ve iletişim teknolojilerinde yaşanan hızlı ilerlemeler, insan hayatında gerçekleşen ekonomik ve sosyal değişimin temel unsurlarını oluşturmaktadır. Hem sanayi devrimi ve sonrasında hem de bilişim çağında birçok önemli şirket kurulmuş ve ülke ekonomilerinden daha büyük cirolara erişmişlerdir. Son 50 yıldaki istatistiklere bakıldığında sanayi devrimine bağlı olarak güvenilir ve büyük şirketlere yapılan yatırımların (hisse, tahvil alım/satımı vb.) bilişim çağıyla birlikte artık eskisi kadar karlı olmadığı; hatta zararlar verdiği görülmektedir. Peki bunların yerini ne alabilir? Tabi ki startup şirketler!

STARTUPLARIN YÜKSELİŞİ                                                                                                Startup kelimesinin Türkçe karşılığı “yeni bir şeyi harekete geçirmek için yapılan iş veya süreç”tir. Startup şirketin anlamını ise kısaca “yeni kurulan küçük girişim” olarak ifade edebiliriz. Sanayi bazlı teknolojinin modasının geçtiği bu günlerde ileri teknoloji tabanlı startup şirketler, ürettikleri ve yaptıklarıyla toplumun her düzeyinde önemli etki oluşturmaktadır. Aşağıdaki listede bilişim çağı şirketlerinin nasıl sanayi devrimi şirketlerini tarihin tozlu yaprakları arasına gönderdiklerini görebilirsiniz.

BU TREND NE KADAR ÖNEMLİ?                                                                                        Aslında değişimi sayılarla anlatmak doğru bir yaklaşım olmaz. Fakat aşağıdaki grafikte ABD’nin ünlü Silikon Vadisi’nde inovasyona dayalı şirketler ile geri kalan diğer tüm şirketler arasındaki büyüme farkını görebilirsiniz. 1993 yılından itibaren şirket büyümeleri incelendiğinde inovasyon şirketlerinin diğerlerine büyük üstünlük kurduğu görülmektedir. Startupların bu yükselişinin ardında birçok neden vardır. Stanford ve Berkeley Üniversitelerinde öğretim üyeliği yapmış olan Steve Blank bu yükselişin 4 ana nedeni olduğunu dile getirmiştir:

1) Yeni kurulan girişimler milyonlarca dolardan ziyade sadece birkaç bin dolarlık yatırım ile gerçekleştirilebilmektedir.

2) Büyük yatırımlara büyük sermaye gerekmektedir. Fakat girişim sermayesi için gerekli olan finansman diğerlerine göre daha kolay bulunabilir ve risk edilebilir.

3) Girişimcilik kendi yönetim biçimini geliştirmektedir. Her girişimin ayrı hikayesi ve kültürü vardır.

4) Yeni girişimlerde teknolojilere adaptasyon ve bu teknolojilerin kullanımı daha hızlı ve kolaydır.

STARTUP ŞİRKETLERİN EKONOMİYE VE İSTİHDAMA KATKISI                                     Son 20 yılı incelediğimizde kısıtlı imkanlarla kurulan Google, Facebook ve Amazon gibi teknoloji firmalarının şimdi küresel ekonomiyi nasıl yönlendirebildiklerini görebiliriz. Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. yılını kutlarken belki henüz bugün kurulmamış birçok küçük işletmenin nasıl dünya çapında bir aktöre dönüştüğünü konuşuyor olacağız. Büyümenin yanında yeni girişimlerin istihdama katkı boyutu vardır. Türkiye’de faal olarak çalışan şirketlerin %90’ından fazlası KOBİ’dir ve istihdamın ana omurgasını oluşturmaktadır.

YENİ GİRİŞİMLER VE MELEK YATIRIM                                                                              Melek yatırımcılar, çeşitli sebeplerle fonların girmediği fikir veya başlangıç aşamasındaki şirketlere yatırım yapmaktadırlar. Bu sebepledir ki girişim sermayesi fonlarından farklı bir yapıya sahiplerdir. Melek yatırımcılık günümüzde henüz istenilen seviyeye gelmemekle beraber ülkemizde bu boşluğun yavaş yavaş doldurulmaya başlandığı görülmektedir. Melek yatırımcılık bağlamında Galata Business Angels, E-Tohum gibiplatformlar inovatif girişimciler için önemli adreslerdir. İnovasyona dayalı çalışmalar yapan yeni girişimler, melek yatırımcıların yatırım tercihleri arasında en önlerde yer almaktadır. Melek yatırımcı- kamu-girişimci üçgeninde ise kamunun burada oynayabileceği rol, girişimcilerden ziyade girişimciyi destekleyen melek yatırımcıları desteklemek olmalıdır. Kamu elinden geleni yapsa da girişimciye paranın dışında çevre, danışmanlık ve bilgi aktarımı sağlayamamaktadır. Hibe verilen girişimcinin bir süre sonra parası bitmektedir. Bu sebeple girişimcilere kamu parası değil, “akıllı para” diye tabir edilen bir kavramı enjekte etme ihtiyacı hasıl olmaktadır. Akıllı parayı “çevre, danışmanlık ve bilgi aktarımı sağlayan mali destek enstrümanı” olarak tanımlayabiliriz.

STARTUP HIZLANDIRICILAR                                                                                                 Melek yatırımcılar, erken aşama girişimlere yatırım yaparken karşılığında belli bir yüzde ile öz kaynak almakta ve şirkete ortak olmaktadır. Yapılan yatırımların aslında büyük bir kısmı başarısızlıkla tamamlanmaktadır. Fakat başarılı bir yatırım, diğer tüm başarısız yatırımlarda kaybedilen zarardan kat be kat fazlasını kazandırmaktadır. Melek yatırım sürecine girmek istiyorum diyen herkes girememektedir. Öncelikle işletmenizde erken aşama fonlama evresine hazırlayan programları uygulamanız ve ilk yatırım için hazır hale gelmeniz gerekmektedir. Bu süreç genellikle 3 ay kadar sürmektedir. İnovasyona dayalı yeni bir girişim seviyesinden yatırım yapılabilir seviyeye gelmek ve yatırımın yapılmasını sağlamak “hızlandırıcılar” (accelerators) ile çok daha kolay ve hızlı- olabilmektedir. Ülkemizde mentörlük ve hızlandırıcılık gibi görevleri üstlenen Endeavor Turkey, Pilott, Startup Mentor Turkey gibi kurum ve programlar bulunmaktadır.

NOTLAR

STARTUP NEDİR?  

Yeni bir şeyi harekete geçirmek için yapılan iş ya da süreç. Silikon Vadisi’nde inovatif şirketler, diğerlerine göre çok daha hızlı büyümektedir.

STARTUP HIZLANDIRICILAR

İnovasyona dayalı yeni bir girişim seviyesinden yatırım yapılabilir seviyeye gelmek ve yatırımın yapılmasını sağlamak “hızlandırıcılar” (accelerators) ile çok daha kolay ve hızlı olabilmektedir.

AKILLI PARA NEDİR?

Sadece hibe veya maddi katılım değil network, danışmanlık ve bilgi aktarımı sağlayan kapsamlı mali destek enstrümanıdır.

Yazı: Mehmet Onur PARTAL