TASİNGE PLADS, KOPENGHAG’DAKİ DİĞER PARKLARDAN FARKSIZ GÖRÜNSE DE ONU DİĞERLERİNDEN FARKLI KILAN GİZLİ ÖZELLİKLERİ VAR.
İlk bakışta, Tåsinge Plads; Kopenhag’daki diğer parklardan farksız görünüyor. Yeni dikilmiş ağaçların ve yaban çiçeklerinin süslediği küçük bir tepede genç bir çift oturuyor. Çocuklar oyun oynuyor, gülüşüyorlar. Yaşlı teyzeler ters çevrilmiş şemsiye şeklindeki uzun heykellerin altındaki banklarda sohbet ediyorlar. Fakat bu meydanda, Tåsinge Plads’i deniz şeridindeki bu şehri iklim değişikliğinin etkilerinden koruyacak olan planın bir parçası yapan gizli özellikler var.
İklim değişikliği tüm dünyanın gündeminde olan bir konu. Dünya, Paris’te geleceği için yeni bir akit imzaladı. Birleşmiş Milletler İklim Konferansı’nda (COP21) 200’e yakın ülkenin katılımıyla küresel sıcaklık artışının yüzyılın sonuna kadar 2 derecenin altında tutulması konusunda anlaşmaya varıldı. Küresel ısınma dünyanın her bölgesini etkiliyor. Danimarka’nın başkenti Kopenhag ise 2011 ve 2014 yıllarında iki büyük sel felaketi yaşadı. Sağanak yağışlara daha uzun yıllarca ev sahipliği yapacağı bir gelecek var Kopenhag’ın önünde. Ve bu noktada yol ikiye ayrılıyor. Bir seçim yapmak gerekiyor. Seçeneklerden ilki, şehrin mevcut yeraltı kanalizasyon ve drenaj sistemini genişletmek. Bu seçenek 20. yüzyıldan kalma bir fikre yatırım yapmak demek: Eğer yeraltına daha çok ve daha büyük borular döşenirse, şehir daha yüksek hacimdeki sel suyunu kaldırabilir. İkinci seçenekse daha yeşil ve daha mavi bir sistem kurmak. Sel suyunu yer altına akıtmaktansa cadde seviyesinde parklar, sağanak yağış bulvarları ve saklama alanlarından oluşan bir ağ dizayn etmek. Yani bu seçenekte su gard alınması gereken bir düşman değil, şehrin önemli bir bileşeni. Kopenhag seçimini yaptı: Tåsinge Plads.
İlk bakışta, Tåsinge Plads; Kopenhag’daki diğer parklardan farksız görünüyor. Yeni dikilmiş ağaçların ve yaban çiçeklerinin süslediği küçük bir tepede genç bir çift oturuyor. Çocuklar oyun oynuyor, gülüşüyor. Yaşlı teyzeler ters çevrilmiş şemsiye şeklindeki uzun heykellerin altındaki banklarda sohbet ediyorlar. Fakat bu meydanda, Tåsinge Plads’i bu deniz şeridindeki şehri iklim değişikliğinin etkilerinden koruyacak olan planın bir parçası yapan gizli özellikler var. Sağanak yağışlarda, çiçek yatakları su ile doluyor ve selin getirdiği akış hafifleyene kadar suyu tahliye etmiyor. Ters çevrilmiş şemsiyeler suyu daha sonra bitkileri sulamak için topluyor. Akıllı peyzaj, sel suyunu yer altındaki büyük su depolarına yönlendiriyor. Depoların üstünde ise çocukların üzerinde zıplamaktan keyif aldıkları trambolin tarzı paneller var. Çocuklar zıpladıkça ayaklarının ortaya çıkardığı enerji aşağıdaki borulardan su pompalıyor. Pompalanan su yeşil alanın yüzeyinde küçük kanalların içinden akıyor. Birkaç yıl önce ise bu meydan asfalt kaplı ve park etmiş araçların hükümdarlığı altındaydı. Küçük bir çim alan varsa da, o da parktan ziyade köpekler için tuvalet görevi görüyordu. Ama şimdi plancıların projesinin bir mihenk taşı oldu bu meydan. Dünyanın ilk iklim değişikliğine dirençli muhiti burada oluşturulacak. Şehrin kanalizasyon sisteminin aşırı yağmuru kaldıramadığını bilen ve Tasinge Plads’ın başarısını gören Danimarkalı yetkililer önümüzdeki 20 yıla yayılmak üzere 300 parka daha benzer sistemlerin inşa edilmesini oy birliği ile kabul etti.
KENT YAŞAMI İLE DOĞA KUCAKLAŞIYOR Tåsinge Plads meydanı resmi olarak 2014 yılında açıldı, yani Kopenhag’ın Yeşil Avrupa başkenti seçildiği yıl. Yeni kent mekânları tasarlanmasının amacı hem gelecekte yaşanacak yoğun yağışlarla mücadele edebilmek hem de yaşanan muhiti insanların gerçekten yaşamak ve orada kalmak isteyecekleri bir mekân haline getirmek. Tåsinge Plads, Kopenhag’ın iklim değişikliğine adapte edilmiş ilk şehir alanı. Şehir meydanı artık adeta yeşil bir vaha… Bu vaha hem çok fazla hacimdeki yağmur suyunu tutabiliyor, hem de bölgede yaşayan insanlar için bir buluşma noktası olma özelliği taşıyor. Bu meydanda kent yaşamı doğa ile kucaklaşıyor. Kent yaşamı ve parke taşlarının buluştuğu noktada insanlar yeşile karşı kahvelerini yudumlayarak anın tadını çıkarırken sadece birkaç metre ötede bereketli “Danimarkalı yağmur ormanını” keşfe çıkabiliyorlar. Bu alanda bin metrekarelik kullanılmayan asfalt yeşil alana dönüştürüldü.
CADDE SEVİYESİNDE İKLİM ADAPTASYONU Tåsinge Plads kapsamında iklim değişikliğine uyum, meydana düşen yağmur suyunu mümkün olduğunca kontrol etmek ve muhafaza etmek anlamına geliyor. Meydanın batı kısmına doğru, peyzaj; var olan suyolları için alan sağlamak ve ziyaretçilerin oyun oynayabilecekleri ya da keyifle kahvelerini yudumlayabilecekleri, güneş gören bir bayır yaratmak için zemin seviyesine yükseltilmiş durumda. Bu noktadan peyzaj, daha düşük bir seviyede, sel suyunu toplayan bir alana meylediyor. Çatılardan ve meydanlardan gelen su başka yöne çevriliyor ve filtre ile süzülüyor, böylece suyun kanalizasyon kanalına gitmesi engelleniyor ve böylelikle kanalizasyona gelecekte yaşanacak sağanaklarda kapasite kazandırmak amaçlanıyor. Büyük resme bakacak olursak Tåsinge Plads, 4.300 m2’lik bir alan için yağmur suyunu filtreleyip akışını geciktiriyor.
ŞEHİRDE VAHŞİ DOĞA
Tåsinge Plads’de vahşi doğa, kentsel çerçeveye yerleştirilmiş durumda. Meydanın tasarımı, bölgede yerel bir sembol olan “Kopenhag kaldırımları”ndan ilham alıyor. Kaldırımlar meydan boyunca binaların girişinden bir güzergâh izliyor ve bu şekilde küçük kentsel mekânlara ve aktivite alanlarına bölünüyorlar. Bu çerçeve, yerel doğanın yabani bir şekilde gürbüzleştiği değil de kasıtlı olarak yeşillendirildiği bir alan sağlıyor. Burada yağmur, rüzgâr ve güneş sevgiyle karşılanıyor, şehrin ritmi duyuluyor.
KOPENHAG’IN PARASI CEBİNDE KALDI Tåsinge Plads, bölgede yaşayan popülasyonla diyalog içinde gerçekleştirilen projelerin sonucunda, kentsel çevrenin yaşayan bir parçası olmayı başarmış. Burada yaşayanlara bir buluşma noktası, köpeklerini gezdirebilecekleri bir alan ya da aktivite ekipmanlarıyla egzersiz yapabilecekleri bir alan oluşturuldu. Kentin yerlileri için kreatif ve çiçek açan bir şehir hayatı yaratılmış oldu. Bu da insanlar arasında ilişkileri güçlendirdi ve onlarda “ev sahibi” olma duygusunu perçinledi. Vatandaşla kurulan bu etkileşim aslında Tåsinge Plads’in dönüşümü için ideal bir zemin oluşturmuş oldu; böylelikle şehrin sakinleri, meydanın gelişiminde hala aktif olarak yer almaya devam ediyorlar.
Doğayı, kent biyolojisini ve insanları uygun bir dengede birleştiren hibrit bir şehir olarak Kopenhag, suyu kent yaşamına bir kaynak olarak değerlendirdi. Bu proje, hem finansal olarak mantıklı bir yatırım oldu hem de yaşam kalitesini artırdı. Kopenhag’a bu “mavi-yeşil” adaptasyon projelerinin 1.3 milyar dolara mal olması bekleniyor; eğer mevcut sisteme geleneksel “gri” güncellemeler yapılsaydı bunun maliyeti bu rakamın iki katı olacaktı. Hiçbir şey yapmamak da bir seçenekti elbette. Ama bu sefer de bu daha fazla sel kaynaklı zarar anlamına gelecekti. Bu da şehrin hesaplarına göre 100 yıllık bir dönemde 2.3 milyar dolara tekabül ediyor. Kopenhag bize kendi şehirlerinin geleceğini planlayan bir projede vatandaşları kalbinin tam ortasına koyan bir yaklaşımla topluma bir bütün olarak nasıl bir geri ödeme yapılabileceğini de gösteriyor. Bu adaptasyon projeleri sayesinde 13 bin iş yaratılacak ve kent sakinleri iklim değişikliğinin durdurulamaz etkilerinde korunacak. Yani yeraltına büyük su boruları döşemekten çok daha fazlasını başarmış olacaklar.
Yazı: Hatice Erkan
*Bu yazı Marmara Life dergisinin 97′inci sayısında yayınlanmıştır.
(2016, Temmuz/Ağustos)
MarmaraLife 