DÜNYAYA ADINI DUYURAN BİR SANATA SAHİP OLMASINI BURSA’NIN İPEĞİNDEN, GÖZ KAMAŞTIRAN MOTİFLERİNİ; BADEGÜL, KIRÇİÇEĞİ, BİNBİR ÇİÇEK, LALEZAR, ZÜMRÜT-Ü ANKA, ÇEŞM-İ BÜLBÜL GİBİ MEŞHUR ÇİÇEKLERDEN ALAN, EL SANATININ DORUĞA ULAŞTIĞI BİR GÖZ NURU “HEREKE HALISI…”

Hereke ve civarında yeteneklerini ve bilgilerini geçmiş nesillerden alan genç kızların dokudukları; dokurken de aşklarını, acılarını ve umutlarını her bir ilmeğe işlemeleri, işlerken bu duyguların samimiyetle halılara tasvir edilebilmesi, Hereke halısını değerli kılan unsurlardan sadece bazıları. Günümüzde gerçek bir sanat eserine dönüşen halının tarihi, binlerce yıl öncesinin çadır yaşantısına uzanıyor.

Halının sol tarafındaki portre, Alman İmparatoru Kaiser 2. Wilhelm’e aittir. Sol tarafındaki ise Sultan Reşat’a aittir.

Hereke halılarını dokuyan genç kızlar.

Dünyaca ünlü Hereke halısı.

DÜNYANIN EN İNCE HALISI                                                                                                         Türk halılarının en nadide örnekleri ise, Hereke’de dokunanlar… Dünyanın en ince halısı olarak bilinen, Türk Düğümü de denen çift düğüm tekniği kullanıldığı için aynı zamanda dünyanın en sağlam halısı olan Hereke halısı, biri ince biri kalın olmak üzere çift atkı takma işlemi uygulanarak el emeği ile yapılır. Maharetli elleriyle bu değere can veren işçiler ise renk ve motif özgünlüğüyle dünya pazarında yerini alan Hereke halılarının bu haklı övgüsünü geleceğe taşıyorlar. Dokunan halılara eski dilde Hereke imzasını da gururla atıyorlar. Bursa ipeğinden dokunan bu değerli halılara dokunuş tekniği ve malzeme kalitesine nedeniyle diğer pek çok halı üreticileri gıpta etmiş ve her ne kadar kalitesine ulaşamamışlarsa da, desenlerini kendi ürünlerine yansıtmaya çalışmışlardır. Dünyada adını Türk markası olarak duyuran, günümüzde hala aynı ihtişamıyla kabul gören Hereke halısı, Osmanlı sanayisinin ilk modern fabrikalarından biri olarak bilinen Fabrika-i Humayun’un önce Maadin Bankası’na devredilmesi daha sonra ise Sümerbank Halı ve Kumaş fabrikası haline dönüştürülmesi sonucu bir müddet yapısal uyum sorunu yaşasa da, 1950 yılında zamanın Cumhurbaşkanı Celal Bayar’ın katkıları ve özel sektörün de gayretiyle, dünya halı literatüründe zirveye çıkmıştır.

KOPYALANAMAYAN KALİTE…                                                                                                     Dış rekabete dayalı sanayi politikalarına rağmen, ürün geliştirme ve pazarlama stratejilerinin günün koşullarına uygun hale getirilememesi ve Türk ipekçiliğinin de yok olmaya başlaması, dünya el halı pazarındaki liderliğin başta Çin olmak üzere Uzakdoğu ülkelerine kaptırılmasına ve rekaber edilmez hale gelinmesine yol açmıştır. Ama desenler kopyalansa da kalitenin kopyalanamaması Herek halısını taklitlerinden ayırmaktadır. Her sene pek çok orijinal Hereke halısı yurt dışındaki halı meraklılarının koleksiyonuna eklenmektedir. Ne var ki bu halıların üretiminde geçmişe göre azalma söz konusudur. Türk kültürünü ve geleneklerini yansıtan bu eşsiz sanat eserlerinin hem folklorik hem de ekonomik bir değere sahip olması bu noktada hem özel firmalara hem de devlete bu değerin korunması açısından büyük sorumluluk vermektedir. Bu eşsiz halıların üretiminin yeniden ivme kazanması için gerek ulusa,l gerekse uluslararası ölçekte çalışmalar yürütmek gerektiği su götürmez bir gerçektir. Hereke halısına sahip çıkmanın aynı zamanda kendi tarihimize ve kültürümüze de sahip çıkmak anlamına geldiğini unutmamalıyız.

NOTLAR

Halının sol tarafındaki portre, Alman İmparatoru Kaiser ikinci Wihelm’in 1917’de İstanbul’u üçüncü ziyaret edişi anısına dokunmuştur. Halının sağ tarafında ise Sultan Reşat portresi vardır. Ortasında ise Kayseri şehrine ait bir görünüm tasvir edilmiştir.

HEREKE HALISININ TARİHİ                                                                                                   Kumaş dokumacılığıyla başlayıp dünya üzerinde en güzel ve kaliteli el dokuması halıları ün kazanmış bir dokuma merkezidir Hereke. Hereke Fabrika-ı Hümayun 1843 yılında yalnızca sarayda kullanılmak üzere halı kumaş, döşemelik ve perdelik üretmek üzere Abdülmecit tarafından Dolmabahçe Sarayı’nda inşa ve yapım çalışmaları esnasında kurulmuştur.

Marmara Life sayı 92- Eylül/Ekim 2015