GİRİŞİM SERMAYESİ, GELİŞEN VE BÜYÜYEN ŞİRKETLERE FİNANSMAN SAĞLAMANIN YANI SIRA, STRATEJİK DANIŞMANLIK, NETWORK KATKISI DA SUNMAKTADIR.

Girişim sermayesinin birçok tanımı vardır ama yaygın olarak kullanılan “dinamik, yenilikçi, üretken, yüksek büyüme potansiyeline sahip, ama yatırım ve büyümenin gerçekleştirilmesi için gerekli finansal kaynakların temininde sıkıntı çeken vizyon sahibi girişimcilerin ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olarak kurumsal yatırımcılar tarafından yatırımlar” tanımıdır. Yapılan finansal ortaklıklar; çekirdek, başlangıç, erken aşama, gelişme, köprü ve yönetim satın alma gibi sınıflara ayrılmaktadır. Girişim sermayesi fonları, şirkete finansman sağlamanın yanı sıra, gerekli olan finansal ve stratejik desteği de sağlayarak şirketin büyümesine katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Stratejik destek sağlamak, yeni bir perspektif kazandırmak ve edinilen tecrübeleri diğer şirket yatırımlarında kullanmak gibi hedeflere sahip girişim sermayesi fonları; yatırım yaptıkları firmaların yönetim kurullarında söz sahibi olmaktadır.

GİRİŞİM SERMAYESİNDE 2 FARKLI MODEL UYGULANMAKTADIR                   İstanbul’da (Türkiye geneli ile paralel olarak) girişim sermayedarlarınca kullanılan iki farklı model bulunmaktadır. Bunlardan ilki Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) altında faaliyet göstermek (yerel model); diğeri ise (global model) yurtdışı menşeili sermayedarların offshore üzerinden gerçekleştirdiği ve Türkiye’de şirket kurmaksızın danışman atayarak (Lisison Office), dolayısıyla SPK’ya tabi olmadan, yürütülen girişim sermayesi modelidir. İkinci modelde Lüksemburg gibi vergi avantajlarının olduğu ülkelerde şirket kurulmakta ve fon oradan yöneltilmektedir. Türkiye’de ise bir danışman atanmak vasıtasıyla yatırımlar gerçekleşmektedir.

YATIRIMLARDA GETİRİ ORANI %15-20 CİVARINDA                                             Yatırımların başarı oranı genel itibarı ile portföy değerlerinin toplamı üzerinden değerlendirilmektedir. Yatırım yapılan tüm şirketlerin kümülatif olarak iç getiri oranları yükselen piyasa ekonomilerinde %15 dolaylarındadır. İş Girişim; rekor kırarak bu oranı kendi bünyesinde %23,2 (dolar bazında) dolaylarına çıkarmıştır. Herhangi bir şirkete yatırım yapılırken yıllık %30-35 oranında getiri değeri düşünülerek hesap yapılması önerilmektedir. Çünkü bu hesaplamalar sonucunda bile ancak %15-20 civarında bir getiri oranı (IRR) yakalanmaktadır. Girişim Sermayesi fonlarının kamuyla çok girift ilişkiler içinde olmadığı görülmektedir. Girişim Sermayesi fonları; Sermaye Piyasası Kurulu ve Maliye Bakanlığı’yla sıklıkla muhatap olmaktadır. Fakat, sevindirici olan durum; bu kurumlarla tesis edilen ilişkilerde problem yaşanmaması, dahası SPK uzmanlarının fazlasıyla yardımcı olmaya çalışmalarıdır. Ancak bu kurumların Ankara’da konuşlu olması, merkezi İstanbul’da bulunan Girişim Sermayesi şirketleri açısından problem teşkil etmektedir. İstanbul Finans Merkezi projesinin bu probleme önemli bir çözüm olacağı öngörülmektedir.

ÇIKIŞ STRATEJİLERİ                                                                                                                 Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıkları’nın (GSYO) yatırım yapılan şirkette kalış süreleri genel olarak 3-7 yıl arasındadır. Fakat bu süre; start-up firmalarda 7-10 seneye kadar çıkarken, daha büyük ve olgun şirketlerde 3-5 yıl da olabilmektedir. Mevcut istatistikler, GSYO’ların 4-5 yıl arasında yatırımlarını sonlandırdıklarına işaret etmektedir. Çıkış; girişim sermayesinin en kritik noktasıdır. Doğru zamanda giriş ve doğru zamanda çıkış ile karın maksimizasyonu sağlanabilir. Üç tür çıkış yöntemi bulunmaktadır:

-Şirket sahibine hisselerin devri

-Halka arz

-Başka fona veya stratejiye satmak (bu çıkışın drag along benzeri bir yöntem kullanılarak gerçekleştirildiği, yani fon, elindeki hisseleri satarken şirket sahibinin de bir miktar daha hisse sattığı gözlemlenebilmektedir.)

TÜRKİYE’DEKİ GİRİŞİM SERMAYESİ FONLARININ PİYASA DEĞERİ 1 MİLYAR TL’Yİ AŞTI                                                                                                                                             Sermaye Piyasası verilerine göre 2013 yılı sonu itibariyle girişim sermayesi yatırım ortaklıklarının toplam piyasa değeri (sadece SPK’ya tabi olanlar için) 1 milyar TL’yi geçmiştir. Portföylerindeki risk sermayesi yatırımları ise %77,15’dir. 2001 yılındaki istatistikler ile karşılaştırıldığında 2,84 milyon TL’den 1,02 milyar TL’ye yükselen piyasa değerleri, girişimcilik ekosisteminde yer alan kamu, özel sektör ve STK temsilcilerinin başarısını göstermektedir.

İSTANBUL’DA GİRİŞİM SERMAYESİ FONLARININ TEMEL SORUNLARI               Offshore yürütülmeyen, SPK altında faaliyet gösteren fonların nakit ve yönetici şirket bulundurma zorunlulukları üzerlerindeki yükü arttırmaktadır. GSYO’lar bir işletmeye ilk giriş masraflarının çok fazla olduğunu düşünmektedir. Önde gelen danışmanlık firmaları, ortaklığına girilecek işletmenin finansal değerlemesini sağlayan due dilligence (şirketin teşhisi/durum tespiti) işlemi için yüksek ücretler talep etmektedir. Süreçlerin yönetimi (kurumsallaştır, teknik destek vb.) ve çıkış zamanına karar vermek gibi fon yönetiminin tüm safhalarında oldukça kalifiye bir ekibe ihtiyaç duyulmaktadır. Dolayısıyla Girişim Sermayesi şirketleri donanımlı bir kadro kurmak ve bu kadroyu korumak mecburiyetindedir. Şirketten çıkış kararı, Girişim Sermayesi fonlarının en problematik safhası olarak görülmektedir. Gerek çıkış zamanına karar vermek gerekse çıkış yöntemini seçmek fonlar açısından sancılı olmaktadır. Özellikle çıkış yöntemi olarak halka arz tercihinin piyasa koşulları ele alındığında henüz yeterince işlevsel olamaması fonlara ellerindeki hisseleri işletme sahibine yeniden devretmek veya bir başka fona veya stratejiye satmak dışında bir opsiyon bırakmamaktadır. KOBİ borsasının bu sorunu aşmaya büyük ölçüde fayda sağlayacağı değerlendirilmektedir.

Yazı: Mehmet Onur Partal

Marmara Life sayı 92- Eylül/Ekim 2015