Gazozuna maç yapanların, açık hava sineması nedir bilenlerin, yaz aylarında susuzluktan damağı kuruyanların, gazoz kapağı biriktirip mutlu olanların, leblebisiz ikram edildiğinde suratı düşenlerin vazgeçilmez efsanesi olan gazozlar, son zamanların en gözde içeceklerinden birisi haline geldi.

Damak zevkinden ziyade romantik ve nostaljik yanı ağır basanların tercih ettiği yerel gazozlar ise yavaş yavaş raflarda yerini alarak kapitalist sistemin lezzetlerine kafa tutmaya başladılar bile… Üstelik bunu yaparken sadece lezzetlerini değil, tarihlerini de şişelere doldurmayı unutmuyorlar. Süpermarketler de ayağımıza kadar gelen, popülarizmin aşırı düzeyde abarttığı ürünlerden bahsetmiyorum size… Mesela; Beyoğlu’nda Beyoğlu gazozu içilir diyerek, market raflarında çok sık rastlayamayacağınız tatları bir denemenizi tavsiye ederim. Özellikle zencefilli olanı ile gönlüme taht kurmayı başaran bu lezzet, Galata Kulesi biçimindeki şişe tasarımı ile de göz dolduruyor. Her ne kadar şişesinin Retro görüntüsü ile 100 yıllık bir tarihi varmış hissi uyandırsa da aslında daha tazecik bir firma… Yüzde yüz şeker pancarı kullanıyor olmaları buna özen gösteren birçok tüketici için mutluluk kaynağı. Kısacası Galata Kulesinin içine buz gibi gazozu doldurmuşlar da içmesi size kalmış gibi…

 EGE’NİN ZAFERİ

Yerele has lezzetlerin saymakla bitmeyeceği aşikâr ancak adını anmazsam yazı eksik kalır dedirtenlerden biri de ‘Zafer Gazozu’dur. Denizli ve civar yörelerin çok iyi bildiği bu lezzet; köy düğünlerinde çocukların, kahvehanelerde abilerin, amcaların en büyük lüksüdür. ‘Sarı Zafer’ ve ‘Mavi Zafer’ olmak üzer iki çeşidi vardır. Rivayet odur ki gazozun sahipleri anlaşamaz ve ayrılırlar. Bu sebeple de, Zafer Gazozunu iki farklı renkte görürseniz gazozun sahipleri arasındaki farklılıklara yorabilirsiniz…

Beyoğlu’nda, Adana’da, Malatya’da, Denizli’de nerede olursanız olun yerelden kopmayan, serinlerken küçük ama gözü pek girişimcileri destekleyen tüm gazoz severlere benden buz gibi bir ‘Gazoz’…

Yeşil Denizli Gazozhanesi

Zafer Gazozu

Bağlar Gazozu

Topçam Gazozu

Elvan Gazozu

Zanan Gazozu

 GAZOZ OLMAK

Doğal kaynaklardan çıkan gazlımaden sularının sağlıkla ilişkilendirilmesi çok eskilere dayanıyor. Gazı,  suya ilk katan 1767’de İngiliz doktor Joseph Priestley olmuş. Üç yıl sonra da İsveçli Torbern Bergman karbondioksit üretecek bir alet icat ederek büyük miktarlarda yapay maden suyu üretimini olanaklı kılmış. 1832’de ise John Mathews isimli bir mucit taşınabilir boyutta, kurşun kaplı bir hazne içinde sülfürik asit ile mermer tozunu birleştirip karbondioksit üretmiş. Kimyasalların etkisi nedeniyle tadı hoş olmayan bu gazlı suya çeşitli tatlı karışımlar ve gazı çabuk gitmesin diye sodyum bikarbonat eklemiş. Ve bu icat sayesinde meşrubat sifonlarıyla satış noktaları, gün boyu gazlı içecek sunar hale gelmişler.

 TÜRKİYE’DE GAZOZ OLMAK

19. yüzyıl sonlarında, Sultan II. Abdülhamid döneminde bazı gayrimüslimlerin İstanbul’da gazozhane açtıkları bilinmektedir. İlk gazoz fabrikası 1890’da Beyoğlu’nda, iş adamı Aleksandr Mısırlıoğlu ve ortakları Ligor Bazlamacıoğlu ile Leon Şor tarafından kuruldu. Mısırlıoğlu gazozunu kısa sürede başka gazozlar takip etti. İlk yıllarda gazoz üretimi ilkel yöntemlerle yapılmaktaydı. Şeker şurubu, keçe bir torbaya maşrapa ile aktarılarak süzülüyor, cezveyle şişelere dolduruluyor, sonrasında şişeyle, sifonla veya el arabalarında bardakla satılıyordu.

YEREL ALTERNATİFLER

Zaman Gazozu: Bir Adana gazozu olan Zaman 1936’dan beri üretiliyor.

Kayısı Kola Gazoz: İsminde kayısı olunca hangi memleketin gazozu olduğunu anlamak pek de güç değil. Evet, doğru bildiniz Malatya. Topçam Çine Madran Gazozu Aydın’ın Çine ilçesinde üretilen Topçam Çine Madran Gazozu lezzet olarak doğal limon ve doğal muz aroması ile diğer gazozlardan farklı bir lezzet taşıyor.

Bağlar Gazoz: Safranbolu’ya has, şeker pancarı kullanılarak üretilen güzide lezzetlerden…

Elvan Gazozları: Hükümet desteği ile, narenciye ürünlerini ihraç etmek amacıyla, yurtdışındaki ilk Türk içeceği olarak, 1969 yılında İngiltere’nin başkenti Londra’’da fabrika kuruldu. Londra fabrikasında üretilen, ELVAN ve meyve suları, İngiltere, Afrika ve hatta uzak doğu Asya ülkelerine pazarlanıyordu. ELVAN gazozları 70’li ve 80’li yılların vazgeçilmez içeceği olarak tarihe adını yazdırmış olmakla beraber, bir içecek markası olarak 1989 yılında tescil ettirilmiştir.

Yazı:Dilara Gülşah Azaplar

*Marmara Life sayı 98/ Eylül,Ekim 2016