BİNALAR DA DOĞAR, YAŞAR VE ÖLÜR. BİR ZAMANLAR İNSANLARIN YAŞAM ALANI OLAN MEKÂNLARIN TERK EDİLİŞ SEBEPLERİ FARKLI OLSA DA KADERLERİ ORTAKTIR; TERK EDİLMEK.

İstanbul’da yaşayıp da köhne mekânlara ilgi duymamak olmaz. Kim, neden yalnız bırakmış buraları, neler yaşanmış içlerinde, nelere tanıklık etmişler…

Mimarlıkla ilk temasım, yaşanmışlık kokulu, zamanın durduğu bu mekânlara olan merakım sayesinde oldu. Bu ilgim mimarlık eğitimim süresince de artarak devam etti. Yüksek lisans eğitimimin ilk yıllarındaysa terk edilmiş mekânları kentteki bir flaneurden farklı olarak, bir de mimar gözüyle incelemeye başladım, ölçeğimse artık İstanbul değil dünya geneliydi. Böylelikle, kısa sürede, dünya genelinde farklı sebeplerle terk edilmiş olan mekânların ve yapıların terk edilme sebeplerini ve bu mekânların yeniden kullanılıp kullanılamayacağını sorguladığım bir veri tabanım olmuş oldu. Farklı sebeplerle terk edilmiş bu mekânlardan bana en ilginç gelen iki tanesi ise şunlar:

HAYALET KENT ‘PRİPYAT’

Pripyat, günümüzde Ukrayna’nın kuzeyinde yer alan, Kiev’e bağlı bir hayalet kent. 1970 yılında Çernobil Nükleer Santrali çalışanları için kurulmuş olan kent, 1986 yılında Çernobil reaktör kazasının meydana gelmesi sonucu boşaltılmış. 20. Yüzyılın en büyük patlamalarından biri olarak kabul edilen bu kaza sonrasında 49 bin kişinin yaşadığı
ve Çernobil’in 10 kilometrelik tehlike çemberine giren Pripyat, hızlıca tahliye edilmiş. Bugünse aniden terk edilen kentte 49 bin kişinin günlük kullanımına dair her şey, aynı 31 yıl önce bırakmak zorunda kaldıkları o geceki gibi durmakta. Herhangi bir canlının halen giremediği bu hayalet kent, teknolojinin gelişmesiyle Drone kameraların
yaygınlaştığı günümüzde, fotoğraf ve video kayıtlarıyla incelenebilir halde. Öyle ki terk edilmiş bu kentin trajik mekân görüntüleri bilgisayar oyunları için de altlık olarak kullanılmakta. Örneğin; S.T.A.L.K.E.R.: Shadow of Chernobyl, S.T.A.L.K.E.R.: Clear Sky,
S.T.A.L.K.E.R.: Call of Pripyat ve Call of Duty 4: Modern Warfare gibi bilgisayar oyunlarının bir kısmı Pripyat’da geçmekte. Özellikle 2009 yılında çıkmışolan S.T.A.L.K.E.R.: Call of Pripyat’ta hikâyenin merkezi olarak oyunda önemli bir role sahip olmuş. Yaklaşık 1000 yıl sonra tekrar yaşanabilecek radyasyon düzeyine erişebilecek olan kenti, bırakıldığı haliyle, bugün arama motorlarının ‘sokak görünümü-street view’ uzantılarıyla gezebilmek mümkün.

Pripyat

San Zhi

LANETLİ TATİL KÖYÜ ‘SAN-ZHI’

Tayvan’ın kuzeyinde yer alan San-Zhi ise ‘batıl inanç’lara yenik düşülüp terk edilmiş bir yerleşke. San-Zhi, yüksek gelirlilere hizmet vermeyi hedefleyen bir tatil köyü yerleşkesiyken inşaat sırasında yaşanan ölümcül kazalar sonucunda doğan korku hikâyeleri, diğer işçilerin buranın lanetli bir yer olduğuna inanmasına yol açmış. İşçilerin düzenli çalışmamaları nedeniyle aksayan iş planı inşaat yatırımcılarının geri çekilmesine sebep olurken, kötü hikâyeleri sebebiyle de yapılar alıcı bulamamış. Hal böyle olunca zamanının belki de ender fütüristik mimari örneklerinden biri olacak olan bu güzel tatil köyü projesi içinde kimse yaşamadan durdurulmuş. Hayalet hikâyeleri o kadar etkili olmuş ki bölge yarım kalan inşaat haliyle tamamen terk edilmiş; yapılan kısımlar yıkılmamış, yerine yeni inşaat yapılmamış . Renkli alüminyum strüktürleriyle, su kaydıraklı yapay gölüyle, kısacası tüm endamıyla bugün halen varlığını korumakta San-Zhi. Şayet oraya giden korkusuz bir şoför bulursanız ziyaret edebilirsiniz.

Yazı: Dilara Kara

*Marmara Life Sayı 101