KENTSEL AKTİVİTELER BİR MERDİVENİN BASAMAKLARI GİBİDİR. VE BU 8 BASAMAKTANİLK 3’Ü KATILIMCI GÖRÜNEN ANCAK KATILIMCI OLMAYAN AŞAMALARDIR.

İnsanların kentsel yaşama ve kentin yönetimine katılım hakkının uygulanmasında yerel düzeyin önemi çok büyüktür. Çocukların kente katılımı dediğimizde ise amaç, çocukları toplumu eşit ve katılımcı aktörleri haline getirebilmektir. Çocukların kentsel aktivitelere ve kente katılımları; Roger Hart’ın (1992) katılım merdiveni (The Ladder of Participation) tanımı üzerinden değerlendirilecektir.

Buna göre, bir merdivenin basamakları şeklinde tanımlanan sekiz katılım aşaması bulunmaktadır ve ilk üç aşama katılımcı görünen ama aslında katılımcı olmayan aşamalardır. Dördüncü aşamadan itibaren katılımcılığa adım atılmış olunmaktadır. Bu aşamalar ülkemiz kentlerinde çocuklara yönelik ve çocuklarla birlikte yapılan faaliyetlerle beraber değerlendirilecektir.

1. Manipülasyon aşaması: Çocuk ve gençlerin güdümlendiği ve kullanıldığı durumlardır. Örnek olarak çocuklara ideal bir oyun alanı resmedilmesi ve sonra bu resimlerin yetişkinlerin yargılarıyla değerlendirilmesi ve ne resmi yaparken ne de değerlendirme aşamasında çocukların çok az ya da hiç haberdar edilmemesi durumudur. Buna örnek olarak, 2007 yılında TOKİ tarafından çocuklara yaptırılan “Benim evim, benim şehrim” konulu yarışma gösterilebilir (Url 1). Çocuklar yapılan yarışma hakkında çok az bilgiye sahip olmuşlardır ve bu resimleri neden yaptıklarını çoğunlukla bilmemektedir. Ülke çapında her ilden resim yarışmasında 1. seçilen resimler bu albümde yer almıştır. Konudan bağımsız olarak bazı resimler il jürisi tarafından güzel resim olarak görülmüş ve beraberinde 1. seçilmiştir. Sonuç değerlendirmesi de sadece yayınlamak şeklindedir. Bir çok aşamasında çocuk katılmamakla birlikte çocukların gözüyle benim şehrim şeklinde sunularak manipülasyon durumu söz konusu olmuştur. Kendi yaptıkları konutların, site tipi yaşamın çocukların zihninde neye karşılık geldiğini okumak ise bir başka çalışmanın işi olmuştur (Çakırer-Özservet, 2013).

2. Dekorasyon aşaması: Çocuklar sürecin, aktivitenin içerisinde dekor olarak var olurlar. Mesela, 23 Nisan kutlamaları ve benzer törenler, kutlamalarda şu kıyafetleri giyeceksin, şu şekilde duracaksın, ya da şu şiiri okuyacaksın şeklinde talimatlarla çocuklar bir dekor olarak kullanılabilmektedirler.

3. Sembolik aşama: Yine göstermelik katılım söz konusudur. Çocuklar görünürde kendilerini ifade etmektedirler ancak bu ses çıkarma durumu sembolik düzeyden öteye gitmemektedir. Çocukların çeşitli konferanslarda temsili olarak yetişkinler tarafından seçilip yerleştirilmesi, kısmen çocuğa söz hakkı tanınıp, çoğu konuşmanın yetişkinlerce şekillendirilmesi bu aşamaya örnek olabilir.

4. Görevlendirip bilgilendirme aşaması: Çocukların oynayacakları rol, yer alacakları etkinlikteki görev, yetişkinlerce tanımlanır, o göreve çocuk atanırken kendi kişisel bir etkisi pek bulunmaz. Nasıl bir faaliyette yer aldığı hakkında kendisine bilgi verilirse katılımın ilk aşamasına erişilmiş olunur. Çocukların bilerek bir işin içerisinde yer alması bu aşamayı tanımlar. En azından çocuk haberdar edildiği için bu durum katılım düzeyine girebilmektedir. Bir örnek olarak Beyoğlu ilçesinde Kasımpaşa ve Sütlüce-Halıcıoğlu bölgelerinden çocuklara “benim mahallem” konulu resimlerin yaptırılmasıdır (Çakırer-Özservet, 2014a ve 2014b). Çocuklar bu resimleri yaparken bilgilendirilmiş ve
çalışmanın sonuçlarının bilimsel olarak yayınlanacağı söylenmiştir. Resimlerini yaptıktan sonra çocukların ne yaptıkları hakkında konuşturulması da bir parça onları sürece katmak sayılabilir.

5. Danışılma ve bilgilendirme aşaması: Çocukları anlamak ve fikirlerini ciddi şekilde ele almak düzeyine işaret etmektedir. Ülkemizde çocuklara yönelik son dönemlerde çeşitli adımlar atılmakla birlikte, maalesef katılım derecesi oldukça düşük projelerle karşılaşmaktayız. Bir örnek olarak Esenler belediyesi “Çocuk sokağı” ele alınabilir. Belediye, kendi sınırları içerisinde hangi mahallede ve hangi sokakta bu çocuk sokağı yapabileceğini araştırıp Menderes Mahallesi 330.sokağı seçmiştir. Sokak sakinlerine bir halk oylaması yapılmıştır. Büyük bir kısmı bu sokağın trafiğe kapatılıp, çocuk sokağı olmasını istemiştir (Url 2-3). Halk oylamasına çocukların katılımı da sağlansaydı, bu katılım düzeyine örnek olabilirdi.

6. Yetişkinlerce başlatılan ve kararların ortak alındığı aşama: Yetişkin inisiyatifinde başlatılan proje ya da etkinliklerde bazı kararları çocuklarla paylaşma, onların yönlendirmesi şeklindedir. Çocuk Dostu Şehirler Projesi kapsamında oluşturulan Seferihisar Çocuk Belediyesi buna bir örnektir. Çocuk Belediyesi, belediye başkanını seçmek üzere 7-15 yaş arası 131 çocuğun oy kullandığı bir seçim dönemi yaşamıştır. Seçim öncesi, Başkan adayı çocuklar nasıl bir Seferihisar hayal ettikleriyle ilgili birer
mektup yazmışlardır ve oy kullanacak arkadaşlarıyla bunu paylaşmışlardır (Url 4).

7. Çocuklarca başlatılan ve çocuklarca yönetilen aşama: Proje ve fikirleri çocuklar başlatır ve yönetir. Yetişkinler gerekiyorsa destek vermek üzere davet edilebilirler, ancak proje, yetişkinlerin müdahalesi olmaksızın yürütülebilir. Okulda çocukların talebi ve insiyatifiyle kurulacak bir fotoğraf kulübünü bu basamaktaki bir deneyime örnek göstermek mümkündür.

8. Kararların çocuklar ve yetişkinlerle ortak alındığı aşama: Çocuklar bir projeyi, aktiviteyi başlatır ve sürecin devamında kararları yetişkinlerle ortak alırlar. Örnek olarak; Küçükçekmece Kartaltepe semtinde oyun parkları Nikâh Salonu inşaatı nedeniyle ellerinden alınan çocukların topladıkları imzalarla Belediyeye başvurarak oyun parkı sözü almalarıdır (Url 5).

Genellikle çocuklar, oy haklarının bulunmaması ve yeterli katılımı sağlayamamaları nedeniyle katılım süreçlerinde geri kalmaktadırlar. Çocukların maalesef sadece yetişkinler tarafından şekillendirilen günümüz ortamlarına katılabilmesi, katkı verebilmesi oldukça zor ama bir o kadar da önemlidir Çocuk katılımını öncelik olarak gören projelere çok ihtiyacımız bulunmaktadır. Çocukların, sosyal bir aktör olarak karar
alma sürecine katılım başta olmak üzere kentlerde tüm haklardan en üst düzeyde istifade etmeleri gerekmektedir (Powell ve Smith, 2009: 124). Katılım hakkı, hem güncel sorunlara çözüm üretmek hem de geleceği şekillendirmek için bir araçtır. Çocuklara kendilerini ilgilendiren tüm kararlarda söz sahibi olma fırsatını vermek gerekmektedir.

Referanslar
» Arıkboğa, E. (2014). Büyükşehir Belediye Meclislerindeki Temsil Adaletsizliğinin Coğrafi ve Siyasi Görünümleri. [Yayınlanmamış Bildiri], Kayfor XII, Aydın.

» Çakırer-Özservet, Y. (2013). “Tasarımda insan odağını kaybetmemek için kentli çocuklar ve resmettiklerine bakmak, “Sağlıklı Çevre – Sağlıklı Tasarım”, Çevre Tasarım KongresiUludağ Üniversitesi, 12-13 Aralık, Bursa, Kongre Kitabı, ss.309-324.

» Çakırer-Özservet Yasemin, (2014a). Sütlüce-Örnektepe çocuklarının gözünden kentsel dönüşüm öncesi ‘benim mahallem’ algısı. 1. Uluslar arası Kentsel Planlama-Mimarlık Tasarım Kongresi. UPAD 2014, 8-11 Mayıs.

» Çakırer-Özservet, Yasemin. (2014b). How do I see the Neigborhood I live in? Reading the Drawings of Children from Kasımpaşa- Istanbul, EJRE (European Journal of Research
on Education). 2(2), 162-172. Special Issue: Social and Behavioral Sciences: (SSN: 2147-6284, DOI: 10.15527/ ejre.201426260).

» Çakırer-Özservet, Yasemin. (2014c). ‘La citta dei bambini’ Fano’dan Roma’ya Çocukların Şehri Hareketi. Marmara Belediyeler: Marmara Bölgesi Yerel Belediyeler Haber Dergisi, Yıl:1, Sayı:3, Eylül 2014. s.130-135.

» Hart, R, A. (1992). Children’s Participation: From tokenism to citizenship. Innocenti Essays: 4. UNICEF ICDC, Florence.

» Powell, A. P. and Smith, A. B. (2009). Children’s Participation Rights in Research. Childhood. 16: 124-142.

» Url 1 TOKİ – MEB İlkokullar Arası “Benim Evim, Benim Şehrim” Konulu Resim Yarışması (http://www.toki.gov.tr/diger/yarisma/ResimYarismasi2007/index.htm)
Erişilen tarih: 30.08.2014.

» Url 2 Çocuk Sokağı için sandık başına ( http://www.esenler.bel.tr/icerik/32/2229/cocuk-sokagi-icin-sandik-basina.aspx)Erişilen tarih: 31.08.2014.

» Url 3 Halk Çocuk Sokağına evet dedi (http://www.esenler.bel.tr/ icerik/32/2236/halk-cocuk-sokagina-evet-dedi.aspx) Erişilen tarih: 31.08.2014.

» Url 4 Çocuklar belediye başkanlarını seçti (http://seferihisar.bel.tr/tum haberler/haberler/seferihisar-haber/cocuklar-belediye-baskanlarini-secti) Erişilen tarih: 31.08.2014.

» Url 5 Çocuk Katılımı ne anlama geliyor? (http://cocukcalismalari.wix. com/sozkucugunradyo#!cocuk-katilim/c1kbp) Erişilen tarih: 31.08.2014.

 

Yazı: Yasemin Çakırer Özservet

Marmara Life Sayı 87