Zenginliğin, gücün ve ihtişamın yeryüzünden çok yükseklerde yaşamak arzusu ile birleşmiş halidir günümüz kuleleri. İnşa ediliş amaçları her ne olursa olsun, bütün kulelerin ortak özelliği; bulunduğu kentin simgesi hali ne gelmesidir.
İnsanoğlu, tarihin başlangıcından bu yana önce doğa ile sonra birbirleri ile savaşıp durdu. Savaşmak için kendine hep haklı bir gerekçe de buldu. Bazen savaşlarla hayatı on buldu, bazense savaşlar bütün hayatı oldu. Barışta bile savaşın etkileri ile yaşayıp, hayatını ona göre şekillendirdi, gücü yettiğince kendini korudu. Yaşadığı yerde güvende ve huzurlu hissetmek isteyip kaleler inşa etti, düşmanını gözetlemek istedi kuleler dikti.Güç ve ihtişamı sergilemek istediğinde yine aklına gelen kulelerdi.
Günümüzde zenginliğin gücün ve ihtişamın sembolleri haline gelmiş mimarilere dönüşse de kuleler, tarih boyunca çok çeşitli amaçlar ile inşa edilip, kentlerin vazgeçilmez sembolleri haline gelmişlerdir. Bilinen ilk yazılı kaynağın sahibi Sümerler tarafından inşa edilen Babil Kulesi, dünyanın yedi harikasından birisi olan Babil Asma Bahçeleri’nin içinde göğe yükselirdi. Yer ile göğü bağlayan kutsal bir ağacın varlığına inanan Sümerler, bu ağacı temsil eden ve Tanrıdağı dedikleri 7 katlı kuleyi yaklaşık
5 bin yıl önce tanrıları Marduk adına inşa etmişlerdi. Kulelerin ilk inşa edilme amaçları kentin güvenliğini sağlamak olsa da zamanla bu durum değişir. Kimi zaman gözetleme için yapılan kuleler, ihtiyaca bağlı olarak bazen kentin sulama sistemi için kurulmuştur bazen de zamanı belirlemek için. Günümüzde sanatsal ve ticari amaçlarla inşa edilen kulelerin yanında insanoğlununun yer yüzüne başkaldırısının simgeleri haline gelmiştir kuleler. Daha çok silindirik ya da kare şeklinde kurulmuş yüksek yapı anlamına gelen kule kelimesinin Arapça’da “kulle” kelimesinden geldiği düşünülür ve kale ile ilişkilendirilir. Herhangi bir yapı malzemesinden yapılmış ve oturduğu zemin itibari ile
boyunun yüksekliği eninin en az iki katı olan mimarilerdir. Bu günün kuleleri elbette bu tanımın sınırlarını gök yüzüne doğru oldukça aşmıştır.
KENTLERİN GÖZ DESİ ‘KULELER’
Günümüzün kuleleri eşsiz tasarımları bir yana yüksek mühendislik ve matematik gerektiren dev yapılardır. 828 metre yüksekliği ile dünyanın en büyük yapısı olan, Dubai’deki Burç Halife her ne kadar kule olarak adlandırılmasa da, Japonya’nın başkenti Tokyo’da 2011 yılında inşa edilen Skytree 634 metre yüksekliği ile adeta dünyayı gözetler. Tokyo şehir menkezinde 333 metre yüksekliği ile Shiba parkında göğe yükselen Tokyo Kulesi, Paris’teki Eyfel Kulesi örnek alınarak inşa edilmiştir.
Birbiri ardına güç ve ihtişamı simgelercesine inşa edilen kulelerden birisi de kuşkusuz Çin Halk Cumhuriyeti’nin Guangzhou şehrindeki Konton Kulesi’dir. 600 Metre yüksekliğindeki yapı, televizyon kulesi olarak kullanılır ve 2010 yılında Asya Oyunları ile açılmıştır.
ZİRVEYE OYNAYANLAR
Kanada’nın Toronto şehrinde bulunan CN Kulesi 553 metre yükseklikte şehrin simgesi konumundadır. Kanada Ulusal Demiryolu Şirketi tarafından 1976 yılında inşa edilen yapı içerisinde birçok alışveriş merkezi ve restaurant vardır. Kulenin tepesinde bulunan
cam alan ziyaretçilerin kenti izlemesini kolaylaştırır.
OSTANKİNO
1967 yılında Rusya’nın Moskova kentinde, ekim devriminin 15 yılı için Nikolai Nikitin isimli bir mimar tarafından tasarlanır. Radyo-televizyon kulesi Ostankino, Avrupa’nın en yüksek kulesidir. İran’ın başkenti Tahran’da 2008 yılında tamamlanan Milad Kulesi 435 metredir. Fars ve İslam geleneklerine ve mimari anlayışına göre inşa edilen kulenin 345. metresinde bulunan terastan Tahran’ı izlemek mümkündür. Kuala Lump ur Malezyanın başkenti Kuala Lumpur’ da 1996 yılında yapımı tamamlanan Kuala Lumpur Kulesi dünyanın en yüksek kulelerinden birisidir. 421 metre yüksekliğe sahip kulenin en üst katında gözlem evi bulunur.
‘DEMİR KADIN’
Tüm dünyada Fransa’nın sembolü olarak bilinen Eyfel kulesi yılda 6 milyon ziyaretçiyi kendisine çeker. Fransız Devrimi’nin yüzüncü yıl kutlamalarında Expo 1889 Paris fuarının giriş kapısı olarak inşa edilen kule, Parisliler tarafından demir kadın olarak tanımlanır. 300 metre yüksekliğindeki demir kuleden bütün Paris izlenebilir.
İTALYA’NIN EĞİK GURURU
İtalya’nın kuzeyindeki Pisa şehrinde Mucizeler Meydanı’nda bulunan ve İtalya’nın simgesi olarak bilinen Pisa Kulesi 1173 yılında tamamlanmıştır. Kule üst üste oturmuş yuvarlak 6 sütun dizisi ile 56 metre yüksekliğindedir. En üst katta çanların bulunduğu 8. kat silindirik biçimlidir. Yapımı tamamlandığı tarihten bu yana kule yaklaşık 5 derece yana yatmış ve bütün dünyada ününü bu yatıklığından almıştır. Türkiye’nin en uzun döner platformlu kulesi, başkent Ankara’daki 125 metre uzunluğundaki Atakule’dir. 1989 yılında Ankara’nın başkent oluşunun 66. yıl dönümünde Türkiye’nin ikinci, Ankara’nın ilk alışveriş merkezi olarak kullanıma açılır.
İSA’NIN KULESİ ‘GALATA’
Dünyanın en eski kulelerinden birisi olan Galata Kulesi, İstanbul’da Bizans İmparatoru Anastasius tarafından inşa ettirilir. Fener kulesi olması amacıyla 528 yılında inşa edilen kule, savaş esirlerinin barınağı olarak da kullanılır, bir dönem rasathaneye de çevrilir. 17. yüzyılda Hezarfen Ahmet Çelebi’nin uçuş noktası da olmuştur, yangın gözetleme kulesi görevi de görmüştür. Yaklaşık 70 metre yükseklikte olan kule, İstanbul’un simgelerinden birisidir. İnsanoğlu’nun hem kendisi ile hem de doğa ile mücadelesinin yer yüzündeki mimari göstergeleri gibidir kuleler. Kuleler kentleri beklerler. Kentleri tepeden izlerler. Bulundukları yerde zamana meydan okurcasına hiç durmadan insanları, kentleri gözetlerler…
NOTLAR
KIZ KULESİ’NİN GALATA KULESİ’NE OLAN AŞKI
Rivayete göre; Galata Kulesi ve Kız Kulesi birbirlerine aşıktırlar. Ama aradaki amansız boğaz nedeniyle kavuşmaları imkansızdır. Bu iki aşık günümüzde bile birbirlerini
karşıdan karşıya aşkla sevmeye devam ederler. Haklarında yazılan en esprili şiir ise Bedri Rahmi Eyüpoğlu’na aittir. İstanbul Destanı adlı şiirinde şöyle der: “İstanbul deyince aklıma kuleler gelir… Ne zaman birinin resmini yapsam öteki kıskanır… Ama şu Kız Kulesinin aklı olsa Galata kulesine varır… Bir sürü çocukları olur”
DÜN YANIN EN ÜNLÜ 10 KULESİ:
1. Eyfel Kulesi/Paris
2. Pisa Kulesi/İtalya
3. Big Ben/Londra
4. San Gimignano/Toskana
5. Sarmal Minare/Irak
6. CN Kulesi/Toronto
7. Three Pagodas/Çin
8. Qutb Minaresi/Afganistan
9. Belem Kulesi/Portekiz
10. Jam’ın Minaresi/Afganistan
Yazı: Özgür Çiftçi
Bu yazı Marmara Life Sayı 102’de yayımlanmıştır.
MarmaraLife 