İstanbul’un vizyonu ne olmalı?

“Orta vadede bölgesinde lider, uzun vadede ise dünyanın ilk 20 girişimcilik merkezinden biri olmak”

Girişimcilik, bir fikir etrafında kafa yorduktan sonra farklı fikirlerle bütünleşerek, sürdürülebilir bir mekanizmaya bürünülmesi ve toplumsal ihtiyaçların ticari kaygı güden bir ürünle karşılanmasıdır. Girişimcilikte öne çıkan tüm ülkelerde kamu kurumları, üniversiteler, STK’lar, kuluçka merkezleri, hızlandırma programları, girişimlere fon sağlayan mekanizmalar vb. bütün aktörler, girişimciliği ekosistem olarak algılayıp destekleyerek ekosistemin güçlendirilmesinde aktif rol oynamaktadırlar. Girişimcilik ile inovasyon arasındaki ilişki aslında tavuk yumurta ilişkisinden farksızdır. İnovasyon,  ekosistem olmaksızın kapalı bir ortamda gerçekleşen bir olgu değildir. Bilakis, birbiri ile uyumlu ve entegre işbirliği yapan ağ yapıdaki kurum ve organizasyonların oluşturduğu iklim ve girişimciye verdiği destekle oluşan sistematik bir işlemin sonucudur.  Bu bağlamda, yenilikçi bir işe girişen ve tanımı gereği belirsizlik ortamında faaliyet gösteren girişimcinin bilgi ve analize dayalı olarak risk alması ve başarılı olması, sosyolojik, psikolojik, eğitsel ve finansal ortam, altyapı ve imkanlara bağlıdır.

Startup’lar ve Onlara Destek Veren Mekanizmalar
Girişimcilik ekosisteminin en önemli bileşenlerinden birisi, girişim fikrinin doğumundan büyümesine kadar geçen süreçte girişimcilere destek veren inovasyon altyapılarının ve organizasyonlarının varlığıdır. Bir girişim oluşum ve gelişim sürecinde çeşitli aşamalardan geçmektedir. Girişimci, tutku ile çözmek istediği bir soruna karşı geliştirdiği proje fikrini, potansiyel müşterinin ihtiyacını nasıl karşılayacağını ortaya koyacak en yalın ürünü geliştirerek gelir-gider öngörüleri ile kavramsal bir çerçevede olgunlaştırır.

İstanbul girişimcilik ekosistemi “İstanbul’da Başlat, Büyüt ve Küreselleş” sloganına uygun olarak, bir girişimin gelişim sürecinde ihtiyaç duyacağı her tür desteği alabileceği inovasyon altyapısına sahiptir ve farklı alanlarda büyümeye, olgunlaşmaya devam etmektedir. Ekosistemde faaliyet gösteren bir startup’ın doğumundan uluslararasılaşmasına kadar geçen serüven yukarıdaki şekilde özetlenmiştir.

İstanbul’un Mevcut Durumu
Son 15 yılda İstanbul ekonomisi hızlı bir yapısal dönüşüm yaşamıştır. Yükselen Türkiye vizyonunu güçlendiren çok yönlü uluslararası ağları sayesinde İstanbul modern bir kent ekonomisine evrilmektedir. Bilgi temelli yüksek katma değer üreten sektörlerdeki kümelenmeler de dahil birçok yenilikçi sektör sayesinde kent ekonomisi önemli çeşitlilik arz etmektedir. TOBB verilerine göre 2017 yılında Türkiye’de toplam 118.021 yeni şirket kurulurken bunların %38,3’üne tekabül eden 45.204 firma İstanbul il sınırları içinde faaliyete başlamıştır. İstanbul’da kurulan şirketler 16,7 milyar TL sermaye ile Türkiye’de kurulan şirketlerin toplam sermayelerinin %60’ına sahiptir. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü’nün Uluslararası Doğrudan Yatırım Verileri Bülteninde yer alan verilere göre 1954’ten Şubat 2018’e kadar ülkemizde faaliyet gösteren 60.280 adet uluslararası sermayeli şirketin illere göre dağılımında İstanbul 36.653 şirket ile açık ara öndedir. Türkiye’de bulunan pek çok uluslararası şirket Doğu Avrupa, Orta Asya, Orta Doğu ve Afrika’daki operasyonlarını yürütmek için İstanbul’u bölgesel merkez olarak seçmektedir.

Endekslerde Ne Durumdayız?
Endekslerde üst sıralarda yer alan başarılı ekosistem örneklerinin irdelendiği hemen hemen tüm çalışmalarda, yerel farklılıkların önemi vurgulanmakla birlikte bazı evrensel kalıpların varlığına dikkat çekilmektedir. Başarılı girişimcilik ekosistemlerinin güçlü araştırma altyapılarının/üniversitelerin etrafında gelişmiş olması; startupların farklı gelişim evrelerinde destekleyici fon kaynaklarının varlığı; yeniliği ve girişimciliği teşvik eden ve onun kullanıcısı olan, deneme yanılmaya müsamaha gösteren kısacası tüm ekosistemin işleyişini destekleyen girişimcilik kültürünün tesis edilmesi bunların başlıcaları sayılmaktadır. Ülkemiz ve özellikle İstanbul uluslararası girişimcilik endekslerinin birçoğunda yer almamaktadır. Girişimcilik performansımızı ölçmeye yönelik sürdürülebilir ve detaylı analizlere imkan verecek veri temininde sıkıntı olduğu ekosistem tarafından dile getirilmektedir. Endekslerde yer almak ve yükselmek ekosistem performansının bir yansıması olduğu kadar, gelişimin ölçümlenmesi ile de doğrudan ilişkilidir. Girişimcilik eylem planı faaliyetleri belirlenirken yukarıda bahsedilen endeksler incelenerek, bu endekslerde kullanılan kriterleri karşılamaya dönük faaliyetler ile veri temini ve raporlama faaliyetlerine yer verilmiştir. Planda öngörülen faaliyetlerin uygulanması ile paralel olarak endekslere veri iletimi ve raporlama yapılması suretiyle, İstanbul’un uluslararası sıralamadaki konumu yükseltilecektir.

Tablo 1. Türkiye ve İstanbul’un Girişimcilik Endekslerindeki Konumu (Sıralama/Toplam Ülke veya Kent Sayısı)

Endeks İsmi		Türkiye	İstanbul
GEM – Küresel Girişimcilik Monitörü (2016/2017)	-Erken Aşama Girişimcilik Aktivitesine Göre	14 / 64	–
	-Girişimciliğin İş Hizmetleri Sektöründeki Payına Göre	56 / 64	–
GEI – Küresel Girişimcilik Endeksi (2018)		37 / 137	–
Startup Blink – Ekosistem Sıralaması (2017)		34 / 125	44 / 200

CB Insights tarafından 2017 yılında yayınlanan “Emerging Startup Frontiers” raporuna göre dünyada en hızlı aşama kaydeden startup merkezleri arasında İstanbul 4.sırada yer almaktadır. Söz konusu sıralamada dünyadaki girişim sermayesi rakamlarından alınan yatırım payları dikkate alınmaktadır.

Tablo 2. En Fazla Gelişen Startup Merkezleri Sıralaması

Sıralama	Şehir	Girişim Sermayesi Payı
1	Jakarta	% 0,35
2	Dubai	% 0,18
3	Viyana	% 0,17
4	İstanbul	% 0,16
5	Kuala Lumpur	% 0,13
5	Bangkok	% 0,13
7	Varşova	% 0,12
8	Auckland	% 0,09
9	Mexico City	% 0,08
9	Buenos Aires	% 0,08

Kaynak: CB Insights, 2017.

Daha İyi Nasıl Olabiliriz?
İstanbul; Doğu Avrupa, Orta Asya, Orta Doğu ve Afrika’yı kapsayan bölgenin hâlihazırda doğal lideridir. Bu bölgedeki liderliğinin yanında dünyanın önde gelen yirmi girişimcilik merkezinden bir tanesi olması İstanbul’un potansiyeli ile uyumlu bir hedeftir. İstanbul Uluslararası Finans Merkezi Strateji Vizyonu ile paralel olarak “Orta vadede bölgesinin lider, uzun vadede ise dünyanın ilk 20 girişimcilik merkezinden biri olması” doğru bir vizyon olarak karşımıza çıkmaktadır.

Bu vizyona ulaşmak için 5 stratejik hedef bulunmaktadır.

• Girişimcilik Kültürünün Yaygınlaştırılması
• Girişimci Sayısının ve Niteliğin Artırılması
• Yatırım Sayısının ve Niteliğinin Artırılması
• Girişimciliği Destekleyici Mekanizmaların Güçlendirilmesi
• Küresel Etkileşimin Geliştirilmesi

Not:

Yeni Kurulan Şirket Sayıları
Türkiye: 118.021
İstanbul: 45.204
Kaynak: TOBB – 2017

İstanbul’da Kurulan Şirketlerin Sabit Sermaye Tutarı
16,7 milyar TL
(Türkiye’nin %60’ı)
Kaynak: TOBB – 2017

Yabancı Sermayeli Şirket Sayıları
Türkiye: 60.280
İstanbul: 36.653
Kaynak: Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü – Şubat 2018

Yazar: Mehmet Onur PARTAL

*İSTKA & Invest in Istanbul / Proje Direktörü

*Bu yazı Marmara Life 2019 / Ocak-Şubat sayısında yayımlanmıştır.